طی چند سال اخیر و در واقع از دهه ۷۰ شمسی تاکنون، سن ازدواج در میان زنان و مردان بالا رفته است و گاهی مشاهده می شود میل به ازدواج و تشکیل زندگی مشترک در برخی افراد کاهش یافته است. این موضوع ریشه در عوامل بسیاری از قبیل میل به ادامه تحصیل و مستقل شدن نسل جوان به واسطه استقلال مالی و شغلی دارد. و به موازات بالا رفتن سن ازدواج، سن بارداری نیز بالا می رود و این نگرانی وجود دارد که فرزندان حاصل از این قبیل ازدواج ها دارای مشکلات ژنتیکی بیشتری نسبت به بقیه باشند.
خطر بارداری در سنین بالا
امروزه دیگر برای بارداری در سن بالا هیچ گونه محدودیتی وجود ندارد چرا که با توجه به پیشرفت علم و وجود آزمایش های مختلف ژنتیکی و تشخیص مسائل مربوط به اختلالات کروموزومی خیلی راحت می توانیم خانم هایی را که قصد بارداری دارند از نظر ژنتیکی ارزیابی کنیم. این کار با انجام یک سری آزمایش، گرفتن شرح حال از پدر و مادر به ویژه درمورد سابقه خانوادگی پیرامون غیرنرمال بودن کروموزوم ها و نیز تشخیص اختلالات قلبی و کلیوی صورت می گیرد.
افرادی که ریسک حاملگی پر خطر یا مشکلات کروموزومی دارند از این طریق تشخیص داده می شوند و سپس از هفته یازدهم تا چهاردهم بارداری بیشتر در ارزیابی سونوگرافی قرار می گیرند.
درست نیست که سن بالا را یک عامل خطر برای بارداری اعلام کنیم، زیرا با توجه به آماری که در دست داریم ۸۰ درصد اختلالات کروموزومی مربوط به سندروم دان، در سنین زیر ۲۵ سال اتفاق افتاده است!
از دیدگاه پزشکی تمامی افراد باید مورد غربال گری ژنتیکی قرار بگیرند، اما به دلیل هزینه بالای آن، این الزام از بین رفته است. از آنجایی که شیوع حاملگی در سنین بالای ۴۰ سال کم است، بیشتر این افراد مورد آزمایش های غربال گری قرار می گیرند؛ در واقع به دلیل کم شدن جمعیت آماری خطر ابتلا به بیماری های کروموزومی بالا می رود. اما این بدین معنی نیست که سایر افراد با این مشکل مواجه نمی شوند.
بیماری کروموزومی به تقسیم سلولی مربوط می شود، اما با کم شدن تعداد سلول های تخمدان و بالا رفتن سن بارداری، احتمال ابتلا به آن بیشتر می شود. ریسک اختلالات کروموزومی با توجه به پولینگ تخمدان افزایش می یابد.
عوارض بارداری سن بالا در مادران
بارداری در سنین بالا عوارضی چون دیابت، فشارخون، مسمومیت های حاملگی، تیروئید، مشکلات مربوط به اختلالات التهابی مفاصل، روده و ناراحتی های معده به همراه دارد. تمامی این ها می تواند منجر به بروز حاملگی پرخطر شوند. این محدودیت هایی است که پزشکان را نگران می کند درغیر این صورت و با توجه به آنچه گفته شد، مشکلات ژنتیکی قابل کنترل هستند.
فاصله بین ازدواج و اولین بارداری
فاصله بین ازدواج و اولین بارداری را از چند نظر می توان مورد بررسی قرار داد. عواملی چون مسائل اقتصادی و مشکلات خانوادگی در این مسئله دخیل هستند اما در حال حاضر موضوع صحبت ما نیستند و از این نظر نمی توانیم به طور قطعی بگوییم چه زمانی برای بارداری مناسب است؛ اما باتوجه به روش های پیشگیری، هر خانواده خود باید برای این موضوع برنامه ای مشخص داشته باشد. ازنظر پزشکی، اگر سن شوهر، بالای ۴۰ سال باشد، اختلالات کروموزومی افزایش می یابد. بدون شک در اکثر افراد مسن و سالخورده این اختلالات وجود دارد و این مسئله ارتباطی به سن زن ندارد. البته زنانی که سنشان بالا است می بایست زودتر برای بارداری اقدام کنند.
این امکان وجود ندارد که تعیین کنیم یک زن، دو سال و یا ۵ سال بعد از ازدواج باردارشود، اما در حالت کلی این موضوع باید با برنامه ریزی قبلی باشد و در این رابطه زوجین باید روش های پیشگیری را به خوبی بشناسند و از روش مناسب استفاده کنند. زیرا پیشگیری بهتر از بارداری ناخواسته است. این را هم باید در نظر داشت که استفاده از قرص های جلوگیری در دراز مدت توصیه نمی شود، چرا که عوارض مصرف این قرص ها، به خصوص در بارداری اول بسیار زیاد است.
بهترین سن برای بارداری بین ۲۵ تا ۳۰ سال است چرا که زن از نظر بدنی آمادگی بیشتری دارد و احتمال ابتلا به اختلالات تیروئیدی در زنان بالای ۳۵ سال بیشتر است.
رابطه افزایش سن بارداری با ویار حاملگی
در حالت کلی سن خانم های باردار با ویارشان رابطه خاصی ندارد. اساساً تغییر هورمون های زنانگی باعث ایجاد ویار می شود و این در زنان با طبیعت های مختلف، متفاوت است. این که فردی ویار مواد شیرینی یا ترشیجات را دارد بستگی به طبیعت و ذائقه افراد دارد. افرادی با مشکلات کبدی یا سوء هاضمه و کسانی که محدودیت مصرف مایعات و یا مشکلات قلبی و کلیوی دارند، تحمل بارداری برایشان سخت تر می شود و ویارشان نیز ممکن است بیشتر باشد.
پولینگ تخمدان چیست؟
تعداد بیشماری تخمک در هر تخمدان وجود دارد که با افزایش سن، تعداد تخمکها کمتر می شود و به دلیل این کاهش، احتمال خطر بالا می رود.
شایع ترین بیماری های زنان
شایعترین بیماری های زنان، عفونت های ادراری است که برای درمان آن باید به میزانی مایعات مصرف شود که رنگ ادرار به سفید متمایل شود. گاهی نفخ، یبوست و مشکلات گوارشی نیز در زنان باردار بسیار شایع می شود. به طور کلی در تمامی خانم ها شایع ترین بیماری های زنان، عفونت های زنانگی و ادراری است. خوردن مایعات به رفع این مساله کمک فراوانی می کند. عارضه ی دیگری که در زنان باردار بسیار شایع است، خونریزیهای دوران حاملگی است که آن هم ریشه در عفونت ادراری دارد.
رابطه بین تحصیل، شغل و بارداری
تحصیل تاثیر خاصی در بارداری ندارد، اما در مقابل شغل می تواند در مواردی برای زنان باردار خطرناک باشد. مشاغل پرخطر، کم خوابی و خستگی ناشی از کارکردن می توانند به عوارضی چون کم خونی و زایمان زودرس منجر شود.
ادامه دادن به کار در دوران بارداری، بستگی به شرایط جسمی و تحمل مادر دارد. چه بسا مواردی دیده شده است که با داشتن تحمل بالا، زنان توانسته اند تا پایان دوره بارداری به کار خود ادامه دهند. در حالت کلی فعالیت برای زنان باردار خوب است، مشرو ط بر اینکه با تغذیه مناسب و استراحت همراه باشد و در این فاصله رشد جنین به طور مرتب مورد بررسی قرار گیرد.
تاثیر تغذیه در سنین بالا
تغذیه در هر سنی برای خانم های باردار از اهمیت بالایی برخوردار است، اما اگر بخواهیم بارداری را پر خطر فرض کنیم، باید از خوردن مواد بسیار شیرین و نمکی خودداری کنیم. برای افرادی که فشار خون بالا و دیابت دارند و خانم های باردار در سنین بالا، این پرهیز غذایی از اهمیت بیشتری برخوردار است.
از موارد مهمی که در بارداری باید به آن توجه داشت مصرف مواد غذایی است که اجابت مزاج را دچار مشکل نمی کنند. بهتر است خانم های باردار از مواد نشاسته ای و قندی به دلیل جلوگیری از افزایش وزن پرهیز کنند و در ضمن غذا ها را بیشتر به صورت کبابی و با روغن کمتر مصرف کنند. مصرف لبنیات به خصوص شیر بسیار ضروری است، اما مصرف پنیر و ویتامین A در دوران بارداری ممنوع است. در رابطه با ویتامین A گفتن این نکته ضروری است که مصرف آن به تنهایی مضر است اما میزانی که در مولتی ویتامین های املگی وجود دارد، مشکلی ایجاد نمی کند. همچنین مصرف گوشت سفید، بیشتر به خانم های باردار توصیه می شود.
اهمیت توجه به بهداشت دندان و لثه قبل از بارداری
یکی از مواردی که زنان قبل از بارداری باید به آن توجه داشته باشند، بهداشت دندان و لثه است. رسیدگی به دندان ها قبل از بارداری تا ۱۸ برابر، زایمان زودرس و عفونت های بارداری را کاهش می دهد.
زنان باید قبل از بارداری، مشاوره دندان پزشکی داشته باشند و از نظر بیماری ها و ناراحتی های لثه درمان شده باشند، علاوه بر این می بایست پیرامون چگونگی بهداشت دهان و دندان نیز آموزش ببینند. چرا که در ۴ ماه اول بارداری، درمان های موضعی انجام نمی شود. در واقع شایع ترین مشکلات بعد از عفونت های ادراری، عفونت های مربوط به دهان و دندان است. برای کاهش بروز این مشکل، باید بعد از هر وعده غذایی، ته حلق و دهان شسته و لثه ها ماساژ داده شود.
فاصله مناسب از زمان عدم جلوگیری تا باردار شدن
اگر فاصله زمانی که فرد دیگر جلوگیری نمی کند و در واقع قصد بارداری دارد تا زمانی که باردار می شود، بیشتر از یک سال به طول انجامد باید احساس خطر نمود و به پزشک مراجعه کرد. البته این موضوع به سن فرد نیز بستگی دارد. اگر سن بالا باشد باید زودتر اقدام کرد اما اگر سن فرد بین ۲۰ تا ۲۵ سال باشد مشکلی وجود ندارد و می بایست با برنامه ریزی مناسب باردرای صورت گیرد. البته خانواده هایی که دارای بیماری ژنتیکی هستند و یا سابقه بیماری کلیوی یا قلبی دارند باید از همان ابتدای امر، زیر نظر پزشک معالج باشند.
منبع : نشریه روز نو شماره ۱
مجله خبری