|
مقالات مفید پیچک: سخن نیکو چه مفهومی دارد |
|
 |
 |
مفهوم سخن نیکو
برای این که بدانیم چه سخنی نیکوست، خداوند در قرآن معیاری برای تشخیص سخن نیک از بد بیان کرده است:
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللهَ وَ قُولُوا قَوْلاً سَدِیْدًا؛ ای کسانی که ایمان آورده اید، از خدا پروا دارید و سخنی استوار گویید.
علامه طباطبایی درباره ی این آیه می فرماید:
سدید از سَداد به معنای درستی و راهیافتگی است. پس قول سدید آن است که اولاً مطابق با واقع است؛ ثانیاً بیهوده نیست و ثالثاً پیامد نامناسب ندارد.
بر پایه ی این آیه، سخن نیک، سخن راستی است که نه بیهوده است و نه پیامدی منفی در پی دارد.
امام باقر (ع) نیز در تفسیر آیه ی «وَ قُولُوا لِلنّٰاسِ حُسْناً.» می فرماید:
بهترین سخنی را که دوست دارید به شما بگویند، به مردم بگویید.
در این روایت نیز معیار دیگری برای تشخیص سخن نیک از بد بیان شده که البته با آنچه در قرآن آمده، تعارضی ندارد، بلکه ابزاری برای تشخیص مصادق های قاعده قرآنی است.
افزون بر این، در روایات برخی مصادق های سخن خوب نیز بیان شده است که به بعضی از آنها اشاره می کنیم:
1. سخن از روی علم و آگاهی: در روایات متعددی به این موضوع اشاره شده که انسان باید بر اساس علم و آگاهی سخن بگوید. مثلاً امام باقر (ع) فرمود:
خوش ندارم زبان شخص بیش از علم او باشد؛ چنان که خوش ندارم علم او بیش از عقلش باشد.
در روایتی دیگر آمده است:
آنچه به آن علم نداری، مگو.
2. بجا سخن گفتن: امیر المؤمنین می فرماید:
آنچه بدان علم نداری، مگو و هر چه را نیز می دانی، مگو که خداوند بر اعضای تو واجباتی مقرر کرده و در روز قیامت به آنها بر تو احتیاج می کند.
از این روایت به روشنی بر می آید که سخن راست را نیز باید در جای خود گفت و نباید به این دلیل که سخنی راست است، آن را در هر جایی بیان کرد.
3. به اندازه سخن گفتن: در برخی روایات آمده است که در سخن گفتن نباید زیاده روی یا کوتاهی کرد. امیر المؤمنین (ع) می فرماید:
سخن میان دو دوست بد گرفتار است: زیاده روی و کم گویی. زیاده گویی بیهوده گویی است و کم گویی عجز و ناتوانی.
4. نداشتن پیامدهای سوئی چون شرمندگی، سرزنش و پشیمانی: در روایاتی از امیر المؤمنین علی (ع) آمده است:
سکوتی که مایه ی وقار تو باشد، بهتر از کلامی است که مایه ی ننگ توست.
سکوتی که سلامت تو را در پی داشته باشد، بهتر از سخنی است که سرزنش در پی بیاورد.
سکوتی که مایه ی کرامت تو باشد، بهتر از گفتاری است که موجب پشیمانی باشد.
از آنچه گفتیم، روشن شد که سخن نیکو سخنی است استوار و محکم که راست و سودمند باشد. یکی از راه های تشخیص سخن استوار از غیر استوار ملاحظه ی آن است که آیا دوست داریم کسی آن سخن را به ما بگوید، همین نشانه ی استوار بودن آن است. راه های دیگر نیز توجه به معیارهایی است که در روایات بیان شده؛ مانند عالمانه بودن، بجا بودن، به اندازه بودن و نداشتن پیامد سوء.
|
از صفحات دیگر
نیز دیدن نمایید |
|
|
|
