|
مقالات مفید پیچک: مفهوم عفو و گذشت در اسلام |
|
 |
 |
مفهوم عفو و گذشت
عفو، صفح، غفران، حلم و کظم غیظ واژه هایی هستند با معانی نزدیک به هم. عفو به معنای بخشیدن خطای خطا کار و تنبیه نکردن او و معادل گذشت کردن در زبان فارسی است. در قرآن گاه واژه صفح و غفران نیز در این معنا به کار رفته است. صفح در لغت به معنای صرف نظر کردن و مترادف با عفو است.
اما برخی مفسران گفته اند عفو به معنای تنبیه نکردن و بخشیدن خطا کار و صفح نیز به معنای بخشیدن خطا کار بدون سرزنش کردن اوست. در روایتی از امام سجاد (ع) آمده است: «صفح به معنای عفو و گذشت بدون سرزنش است.» بنابراین صفح، برتر از عفو است که در برخی آیات مؤمنان بدان سفارش شده اند.
غفران نیز به معنای پوشاندن است. از این رو غفران گناه به معنای پوشاندن گناه و گذشتن از آن است در سوره ی آل عمران، فرو بردن خشم مقدم بر عفو آمده است؛ زیرا فرو بردن خشم و واکنش نشان ندادن به تنهایی دلالتی بر پاکی درون از قصد انتقام و کینه ندارد. به بیان دیگر، این تقدم بیانگر آن است که متقین نه تنها خشم خود را فرو می برند، بلکه از خطای خطا کار نیز می گذرند. حلم نیز به معنای شتاب نکردن در تنبیه و مهار کردن خشم است که از نظر معنا، با فرو بردن خشم نزدیکیِ بسیار دارد.
از آنچه بیان شد، روشن می شود که مورد عفو و فرو بردن خشم و حلم جایی است که کسی در حق شخصی مرتکب رفتاری زشت شود. بنابراین مؤمنان در برابر رفتار یا سخن زشت دیگران، نخست حلم پیشه می کنند و خشم خود را فرو می خورند و سپس وی را می بخشند و از تنبیه وی – با این که توانایی آن را دارند – صرف نظر می کنند.
البته، باید دانست که عفو و گذشت در جایی نیکوست که خطا کار در حق دیگری کار زشتی را مرتکب شده باشد (حق الناس)، اما اگر خطای او تخلف از قانون الهی است (حق الله)، عفو و گذشت امری پسندیده نیست. از این رو در روایتی آمده است:
پیامبر هیچ گاه از کسی برای تضییع حق خودش انتقام نگرفت، بلکه عفو و صرف نظر می کرد.
افزون بر این، عفو و گذشت در صورتی پسندیده است که موجب جری شدن خطا کار و رواج خطا نشود. در روایتی از امیر المؤمنین (ع) آمده است:
عفو و گذشت موجب فساد شخص پست می شود، چنان که موجب اصلاح شخص بزرگوار می شود.
|
از صفحات دیگر
نیز دیدن نمایید |
|
|
|
