اگر ناگهان دچار کمردردی شدید که درد آن به ناحیه انتهایی کمر و پشت ران و ساق تان انتشار پیدا می کند به احتمال زیاد دچار بیماری ای به نام سیاتیک شده اید. به بیان دیگر ضایعات عصب سیاتیک در اثر آسیب به عصبی به وجود می آید که از مهره های کمر خارج می شود و عضلات و اعصاب نگهدارنده ستون فقرات و بخصوص ناحیه کمر را تحت کنترل دارد.
گرفتگی دیسک کمر معمولا بعد از فعالیت ها و حرکت های ناگهانی مانند بلند کردن یا هل دادن جسم سنگین یا خم شدن و چرخیدن ناگهانی به وجود می آید. براساس آمار به طور متوسط از هر ۵۰ نفر یک نفر در طول عمرش دچار گرفتگی دیسک می شود که در بیشتر موارد طی سه تا چهار روز و در ۱۰ تا ۲۵ درصد موارد علائم آن تا بیش از شش ماه ادامه می یابد.
به نوشته بی کلک دکتر بهروز توانا، متخصص طب فیزیکی در گفتگو با «جام جم» می گوید: دیسک کمر بیماری نگران کننده ای نیست، چراکه نه تنها با استراحت، گرم کردن عضو و استفاده از داروهای ضدالتهاب طی سه تا چهار روز بهبود پیدا می کند، بلکه می توان از بروز آن با تقویت عضلات شکم و کمر، بلند نکردن اجسام سنگین، توجه به فرم صحیح نشستن و خودداری از نشستن طولانی جلوگیری کرد.
متخصصان طب فیزیکی معتقدند که درصد بسیار زیادی از ضایعات دیسک کمر مربوط به عناصر نگهدارنده ستون فقرات (عضلات و اعصاب منشعب شده از ستون فقرات) و نه دیسک بین مهره ای است. به بیان دیگر به دنبال وارد شدن فشار بیش از حد به ستون مهره ها به ریشه های عصبی که در حال بیرون آمدن از نخاع و مهره است، فشار زیادی وارد می شود. همچنین تماس مواد شیمیایی تشکیل دهنده قسمت ژلاتینی دیسک با ریشه های عصبی موجب تحریک و التهاب آنها می شود و این فشار و التهاب عصب موجب بروز علائم سیاتیک می شود.
درد سیاتیک در ناحیه کمر و پاها
به گفته دکتر توانا سیاتیک به درد قسمت تحتانی کمر با انتشار به ران و قسمت پایینی پا اطلاق می شود که این درد بیشتر با کرختی یا ضعف پاها همراه است.
این متخصص طب فیزیکی اضافه می کند: درد سیاتیک باعث محدودیت حرکت بیمار می شود و با تغییر وضع از خوابیده به ایستاده درد ناشی از آن تشدید می شودوالبته تشخیص قطعی آن و این که مربوط به عنصر نگهدارنده یا دیسک بین مهره ای است با متخصص و انجام آزمایشات تشخیصی است. درد سیاتیک ممکن است ناگهانی ایجاد شده و از چند روز تا چند هفته ادامه پیدا کند،اما در بیشتر موارد طی چند روز بهبود می یابد.
از فشارهای ناگهانی تا شرایط نامناسب بدن
اصلی ترین عامل به وجود آورنده دیسک به دنبال ساییدگی یا آسیب استخوان های مهره ای یعنی وارد آمدن فشار ناگهانی به کمر یا حرکت ناگهانی کمر است. این موضوع می تواند سبب تنگی نخاع (تنگی کانال نخاعی) شده که ممکن است اعصابی را که در کانال نخاعی است تحت فشار قرار دهد.
دکتر توانا ضمن اشاره به این که مشکلات عروقی به دنبال ناهنجاری های عروق خونی در داخل و اطراف کانال نخاعی و در برخی موارد معدود، وجود تومور در داخل کانال نخاعی، سبب فشار به طناب نخاعی و اعصابی می شود، می افزاید: قرار گرفتن بدن در موقعیت های بد یعنی نشستن غلط و نیز نشستن های طولانی می تواند از مهم ترین دلایل بروز دیسک باشد. افرادی که اضافه وزن دارند نیز به دلیل آن که عضلات ناحیه شکم و کمرشان دچار شلی است و از استحکام خوبی برخوردار نیست در معرض دیسک کمر قرار دارند.
نکته بسیار مهمی که متخصصان طب فیزیکی در ارتباط با عوامل موثر بر ایجاد دیسک بر آن تاکید دارند این است که استرس و تنش های عصبی به خودی خود نمی تواند عامل ایجاد دیسک باشد، اما می تواند باعث تشدید آن شود. سایر دلایل مثل عفونت و التهاب هم می تواند بافت های عصبی را تحت تاثیر قرار دهد.
از تشخیص تا درمان، راه درازی نیست
به گفته متخصصان طب فیزیکی اگر دردهای ناگهانی در ناحیه کمر پس از چند روز با بهره گیری از راهکارهای ساده چون استراحت، گرم کردن عضو و استفاده از داروهای ضدالتهابی از بین نرفت، مراجعه به پزشک متخصص ضروری است. گرچه در بیشتر موارد دیسک کمر بسرعت و بدون نیاز به اقدامات درمانی خاص بهبود می یابد، اما اولین قدم برای تشخیص دردهای مداوم و حاد ناحیه کمر، گرفتن شرح حال کامل بیمار به همراه معاینه جسمی برای تعیین موقعیت و منشأ اعصاب ملتهب شده است. البته عکسبرداری با اشعه ایکس نیز بندرت لازم است، چرا که عکسبرداری نمی تواند دیسک را در بسیاری موارد، مشخص کند، اما تصویربرداری به روش ام آرآی و سی تی اسکن برای تشخیص مفید خواهد بود. دکتر توانا با تاکید بر موثر بودن درمان های ساده برای دردهای ناشی از گرفتگی دیسک کمر می گوید: تسکین درد دیسک معمولا با استراحت و استفاده از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (بروفن) ممکن است. البته در برخی موارد فیزیوتراپی نیز برای تسکین درد و اصلاح مشکلات شرایطی که سبب تشدید درد می شود نیز موثر است، اما جراحی زمانی انجام می شود که درمان های دارویی و فیزیوتراپی سبب بهبود یا تسکین علائم نشود که بندرت اتفاق می افتد.
پیشگیری از درد سیاتیک
افزایش سن مهم ترین عامل بروز دیسک کمر است. یعنی تغییرات وابسته به سن در ستون مهره ها شایع ترین علت بیماری سیاتیک است. البته تحلیل رفتن دیسک های بین مهره ای کمر از ۳۰ سالگی شروع می شود، ولی تنگی های ستون مهره ای که علت دیگر بیماری سیاتیک است بیشتر افراد را در سنین بالاتر از ۵۰ سال درگیر می کند. البته دانشمندان دریافته اند ژنتیک باعث به بروز بیماری سیاتیک در برخی افراد می شود. همچنین افراد مبتلا به بیماری دیابت نیز به دلیل آسیب و تخریب عصبی که در اثر دیابت در آنها ایجاد می شود، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند؛ اما دکتر توانا به نوع شغل به عنوان عامل تاثیر گذار در بروز دیسک کمر اشاره کرده و می افزاید: افرادی که شغلشان نیاز به چرخش مکرر کمر دارد، آنهایی که بارهای سنگین حمل می کنند و کسانی که به مدت طولانی رانندگی می کنند، بیش از سایر افراد دچار بیماری سیاتیک می شوند. افرادی هم که برای مد ت های طولانی می نشینند یا یک زندگی راکد و کم فعالیت را دنبال می کنند نسبت به افراد فعال تر، بیشتر مستعد ابتلا به بیماری سیاتیک هستند.
پس می توان نتیجه گرفت که مهم ترین عامل برای پیشگیری از این بیماری تقویت عضلات شکم و کمر از طریق ورزش، اصلاح الگوی نشستن و قرار گرفتن بدن در موقعیت های مختلف و خودداری از بلند کردن اجسام سنگین و واردآوردن فشار زیاد به کمر است.
بی کلک