تعداد قابل توجه‌ای از کودکان پیش‌دبستانی که در خانه پرحرف بوده و به خود اطمینان دارند در اجتماع به شکلی وابسته به دیگران و خجالتی ظاهر می‌شوند. در این‌جا به چگونگی کمک به آنها می‌پردازیم.
در جشن تولدی که همه دوستان “ویکتوریا تیلور” ۴ ساله با یکدیگر اوقات خوبی را می‌گذراندند او از پیوستن به جمع آنها خودداری می‌کرد. “نانسی” مادر “ویکتوریا” می‌گوید: “به جای این‌که با بچه‌ها بازی کند پای مرا محکم گرفته و گریه می‌کند. او در جمع هرگز آرام و قرار ندارد و نمی‌تواند از بودن با دیگران لذت ببرد.”
در حالی که بعضی از کودکان ۴-۳ ساله نمی‌توانند رفتارشان را کنترل کنند، بسیاری از بچه‌های پیش‌دبستانی کم‌رو و خجالتی به سختی خود را با محیط اجتماعی خود وفق می‌دهند، این‌گونه کودکان در خانه کاملا پرحرف و فعال هستند ولی در دنیای خارج از منزل اعتمادبه‌نفس ندارند. اگر چه کودکان خجالتی ممکن است به صورت غیراجتماعی خود را نشان دهند ولی در واقع این‌طور نیستند. یکی از کارشناسان می‌گوید: “آنها به افراد و موقعیت‌های جدید علاقه دارند، اما اضطرابشان مانع از برقرار کردن روابط اجتماعی می‌شود.”
به عقیده یکی از کارشناسان، اکثر کودکان کم‌رو، ذاتا خجالتی به دنیا می‌آیند. به نظر می‌رسد آسیب‌پذیری آنها در برابر افراد و موقعیت‌های جدید ارثی است و علایم آن در ظاهرشان همان‌گونه که از روش‌های روان‌شناسی مشخص می‌شود، نمایان است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که قسمت خاکستری مغز افراد خجالتی فوق‌العاده فعال است که این قسمت از مغز واکنش‌های عاطفی بسیار دقیق را کنترل می‌کند. دقیقا مانند عکس‌العمل‌های سریعی که افراد عادی در هنگام خطر از خود نشان می‌دهند و از آن می‌گریزند، افراد خجالتی نیز هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی احساس نگرانی می‌کنند.
از آنجا که کودکان پیش‌دبستانی کم‌رو و خجالتی به تشویق زیادی نیاز دارند، ترتیب دادن و هماهنگ کردن وقایع ساده‌ای مانند تعیین زمان مشخص بازی، آنها را بیشتر آماده می‌سازد. البته برای این‌که یک کودک خجالتی را بتوان از این حالت بیرون آورد راه ساده‌ای وجود ندارد. یکی از کارشناسان می‌گوید: “اگر به زور و اجبار او را وادار به این کار کنید، فرزندتان بیشتر از پیش در کارش پافشاری می‌کند.”
اینک به معرفی ۵ روشی می‌پردازیم که به کودکان خجالتی کمک می‌کند تا احساس راحتی بیشتری داشته باشند:
۱- مدرسه خوب و بزرگی انتخاب کنید: کودکان خجالتی در محیطی مناسب می‌توانند شکوفا شوند. سعی کنید مدرسه‌ای انتخاب کنید که نسبت معلم به دانش‌آموزان بیشتر از ۱ به ۲۰ نباشد. قبل از شروع کلاس‌ها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جدیدش ببرید، همچنین او می‌تواند معلم‌ها را از نزدیک ببیند و با محیط مدرسه آشنا شود. به معلمش بگویید که او خجالتی است و با کمک یکدیگر برنامه‌ای طراحی کنید تا فرزندتان احساس راحتی بیشتری کند. با آموزگار او در طی سال تحصیلی ارتباط نزدیک داشته باشید تا بتوانید در حل مشکلاتش راحت‌تر برخورد کنید.
۲- به فرزندتان فرصت آماده شدن دهید. اگر کودکتان بداند که در تمام موقعیت‌ها چه اتفاقی می‌افتد، نگرانی او کم می‌شود. به عنوان نمونه، چند روز قبل از یک جشن تولد، شما او را به خانه دوستش ببرید تا با والدین او آشنا شده و همچنین از برنامه‌های این جشن آگاه شود. به نظر روان‌شناسان بهتر است کودک را از یک هفته قبل برای انجام کاری یا تجربه جدیدی آماده ساخت. مثلا اگر قرار است فرزندتان را به دندانپزشکی ببرید یک هفته زودتر او را به مطب ببرید تا محیط آنجا را ببیند و احساس راحتی بیشتری کند.
۳- به حرف‌های او با صبر و حوصله گوش دهید. کودکتان را تشویق کنید تا در مورد آن‌چه که او از آن واهمه دارد صحبت کند.
۴- در خانه با او تمرین کنید. بازی‌های مختلفی خارج از فعالیت‌های روزمره فرزندتان انجام دهید، مانند ملاقات با یک شاگرد جدید در مدرسه. کارها و بازی‌هایی کنید تا او بتواند به‌طور یکسان همه موقعیت‌های اجتماعی را تجربه کند. به فرزندتان کمک کنید که آن‌چه را انجام می‌دهد، تجربه کند. به‌طور نمونه اگر کودک دیگری عروسکش را می‌خواهد با هم بازی کنند و لذت ببرند. به عقیده روان‌شناسان “تکرار بعضی از بازی‌ها و نقش‌ها کمک می‌کند تا فرزندانتان کمتر احساس ترس و نگرانی کرده و راحت‌تر دوستیِ صمیمانه‌ای با دیگران داشته باشند.”
۵- بدبینی او را از بین ببرید. خجالتی بودن معمولا از الگوها و تفکرهای منفی که باعث بدبینی می‌شود، نشات می‌گیرد (مانند: بچه‌ها مرا دوست ندارند) با تقویت و جایگزین کردن افکار مثبت به فرزندتان در از بین بردن بدبینی و تفکرهای منفی ذهن او کمک کنید (مانند: تو خیلی خوب با آن بچه بازی کردی). او را تشویق کنید که خود را باور کند و بداند که او هم می‌تواند مثل دیگران خوب بازی کند و کاری را انجام دهد.
اگر چه معمولا فکر می‌کنیم که خجالتی بودن یک معضل اجتماعی است ولی این‌گونه افراد در آینده، بزرگسالانی حساس و سرشار از حس همدردی هستند. یکی از روان‌شناسان می‌گوید: “آنها یک دنیای غنی و پربار، مخصوص به خود دارند. آنها وقتشان را در تجزیه و تحلیل می‌گذرانند و به‌طور کلی تصورات و افکار عجیب و غریبی دارند.” در حقیقت برخی از بازیگران معروف، از دوران کودکی با مشکل کم‌رویی و خجالتی بودنشان مبارزه می‌کنند.
به این دلیل که کودکان خجالتی آمادگی زیادی در گوشه‌گیری دارند، پس بهتر است بزرگسالان مواظب رفتار خود باشند و به کودکشان اجازه دهند تا نظاره‌گر کارهای اجتماعی آنها به عنوان بخشی از زندگی روزمره‌شان باشند. با این وجود، بهتر است که صبور باشید. اگر چه به فرزندتان کمک می‌کنید تا با یک برنامه‌ریزی صحیح در موقعیت‌های جدید احساس خوب و راحتی داشته باشد، ولی نتایج کارتان به مرور زمان خود را نشان می‌دهد.
چگونه کودکانی مستقل داشته باشیم؟
ممکن است کودکانی که در بیرون از خانه به‌طور عادی رفتار می‌کنند، در موقعیت‌های خاصی خجالتی و کم‌رو شوند. به عنوان مثال، اگر فرزندتان دوست دارد تا در جشن تولد کنار شما بماند، مشکلی نیست ولی باید در چارچوب قوانین مشخص‌شده‌ای قرار گیرد. به او بگویید: “می‌توانی برای چند دقیقه پیش من باشی، ولی من دوست دارم که با بچه‌های دیگر بازی کنی” یا “در جشن تولد روی پای من نمی‌نشینی”.
در طول مسیری که به جشن تولد می‌روید او را از اوضاع و احوال آنجا آگاه کنید. بگویید: ما الان داریم به جشن تولد یکی از دوستانت می‌رویم، وقتی به آنجا برسیم، می‌بینی که همه بچه‌ها با یکدیگر بازی می‌کنند، و قبل از این‌که به خانه بیایی همه با هم کیک می‌خورید. اگر قرار است که او را در آنجا بگذارید و خودتان بروید، بگویید که چه وقت برمی‌گردید. اگر قرار است در جشن تولد بمانید ولی فرزندتان می‌ترسد که شما او را ترک کنید، کودک را از این‌که جایی نمی‌روید، مطمئن سازید.
تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که قسمت خاکستری مغز افراد خجالتی فوق‌العاده فعال است که این قسمت از مغز واکنش‌های عاطفی بسیار دقیق را کنترل می‌کند
منبع: parents
مجله خبری
