مفهوم صبر صبر در لغت به معنای حبس کردن و باز داشتن است. بنابراین اگر کسی خود را از انجام کاری باز دارد، صبر کرده است. دانشمندان علم اخلاق معتقدند: صبر عبارت است از ثبات نفس و مضطرب نگشتن آن در بلاها و مصیبت ها و مقاومت کردن در برابر حادثه ها و سختی ها. غزالی صبر را به معنای پایداری انگیزه دینی در برابر انگیزه های نفسانی و شیطانی می داند. بنابراین صبر بدین معناست که انسان در مقام پیروی از دستورهای خداوند، در برابر سختی ها و مصیبت ها از جمله وسوسه های شیطان، پایداری و مقاومت کند و از راه طاعت خدا منحرف نشود. گویی نفس انسان پیوسته صحنه ی کارزار میان لشکریان عقل و جهل است. در این کارزار، فرشتگانْ حامی لشکریان عقل اند و شیطان حامی لشکریان جهل. اگر انسان تسلیم وسوسه های شیطان و لشکریان جهل شود، از مرتبه انسانیت به حیوانیت و بلکه پایین تر از آن سقوط می کند. اما اگر در برابر این وسوسه ها باستد و از دستورهای عقل پیروی کند، به تدریج به درجات بالاتر نائل می گردد. چرا صبر در نظام اخلاقی اسلام از چنین رفعتی برخوردار است؟ در پاسخ باید به دو نکته اشاره کرد: نخست آنکه دینداری به معنای شناخت خداوند و پذیرش یگانگی ربوبیت او و تسلیم شدن در برابر دستورهای اوست. مؤمن کسی است که هم به خداوند معرفت دارد، هم او را ربِ یگانه ی جهان می داند و هم از او پیروی می کند. دوم آنکه پیروی از دستورهای خداوندجز با پایداری در برابر وسوسه های شیطان و لشکریان جهل ممکن نیست. از این رو در روایات، رابطه صبر با ایمان را چونان رابطه سر با بدن دانسته اند. افزون بر این، رابطه ی فضیلت های اخلاقی با صبر نیز چون رابطه ی صبر با ایمان است؛ زیرا هیچ کار پسندیده اخلاقی جز با صبر و استقامت در برابر لشکریان جهل انجام پذیر نیست و از این روست که برخی از علمای اخلاق گفته اند: «اکثر اخلاق داخل در صبر است.»

از صفحات دیگر نیز دیدن نمایید

بعدی

قبلی

مطالب پیشنهادی